Er liggen veel kansen voor huisartsen om patiënten met geldzorgen door te verwijzen naar schuldhulpverlening. Dat blijkt uit onderzoek van Toezicht Sociaal Domein (TSD). Hiervoor is een goede samenwerking nodig tussen huisartsen(organisaties) en gemeenten. De rijksoverheid heeft de taak om deze samenwerking te ondersteunen.
Ruim een derde van alle Nederlandse huishoudens heeft moeite met rondkomen. De helft hiervan – 1,4 miljoen huishoudens – heeft risicovolle schulden. Schulden kunnen leiden tot gezondheidsproblemen zoals hoofdpijn, rugpijn, slaapproblemen en angststoornissen. Om van deze klachten af te komen gaan mensen vaak naar de huisarts. Maar de huisarts kan de klachten niet volledig oplossen zolang de oorzaak niet wordt aangepakt. Als huisartsen mensen ondersteunen de stap te zetten naar schuldhulpverlening levert dit uiteindelijk veel op: tijdwinst en meer voldoening voor de huisarts en de gemeente én gezondheidswinst voor de mensen om wie het gaat.
TSD heeft onderzocht wat wel en niet werkt bij het vormgeven van deze samenwerking. Op basis daarvan heeft TSD op een rij gezet wat huisartsen(organisaties) en gemeenten moeten regelen om dit op een goede manier te doen. Geeft de huisarts bij patiënten met geldzorgen alleen de naam en het adres van een instantie waar ze verder geholpen kunnen worden, dan is de kans groot dat zij afhaken. Mensen met financiële problemen hebben namelijk vaak te maken met schaamte en stress. Belangrijk is daarom dat huisartsen(organisaties) en gemeenten afspraken maken over hoe huisartsen patiënten ‘warm’ kunnen verwijzen naar schuldhulpverlening. Dit betekent dat er een goede, zoveel mogelijk persoonlijke overdracht en terugkoppeling is.
Uit het onderzoek van TSD blijkt dat er in verschillende gemeenten al voorbeelden bestaan van een goede samenwerking tussen huisartsen en schuldhulpverlening. Er zijn verschillende methoden en instrumenten om deze samenwerking vorm te geven. Hieronder zijn landelijk bekende concepten als Welzijn op Recept, maar ook initiatieven die speciaal ontwikkeld zijn voor een lokale situatie. Er bestaan werkwijzen die goed werken in grote steden of juist in plattelandsgemeenten. Er is geen ‘one size fits all’.
Het onderzoek laat ook zien dat de rijksoverheid een belangrijke rol heeft om de randvoorwaarden te creëren voor een structurele samenwerking tussen huisartsen en gemeenten. Er bestaan op dit moment schotten tussen het zorgdomein en het sociaal domein. Dit komt onder andere doordat per domein de doelgroepen, wetten, indicatiestellingen en financieringsstromen verschillen.
De ministeries kunnen de samenwerking ondersteunen door zelf domeinoverstijgend te denken en te werken. En zich met een uniforme blik op te stellen naar gemeenten. Zo wordt het voor hen mogelijk echt integraal te werken. TSD beveelt de ministeries aan om de samenwerking tussen huisartsen en schuldhulpverlening actief te stimuleren. Ook duurzame financiering is van belang.
Het onderzoek van TSD liep in 2022 en 2023. Het is uitgevoerd in samenwerking met ervaringsdeskundigen, huisartsenorganisaties en andere relevante partijen. Verschillende gemeenten zijn betrokken geweest. De bevindingen zijn te vinden op de website van Toezicht Sociaal Domein: Samenwerking tussen huisartsen en schuldhulpverlening.